ISHI KWA KUFUATA MTINDO BORA WA MAISHA ILI UEPUKE MAGONJWA SUGU YASIYO YA KUAMBUKIZA

ISHI KWA KUFUATA MTINDO BORA WA MAISHA ILI UEPUKE  MAGONJWA SUGU YASIYO YA KUAMBUKIZA

Na; Herieth Joseph Kipuyo, Evaristy Masuha

Magonjwa sugu yasiyo ya kuambukiza ni kisukari, magonjwa ya moyo, shinikizo kubwa la damu, magonjwa ya figo, saratani na magonjwa sugu kwa njia ya hewa. 

Kwa Mujibu wa takwimu za Afya Mkoa wa Mtwara (DHIS2, 2018) watu 34,667 Mkoani Mtwara wameathirika na kisukari, magonjwa ya moyo na shinikizo kubwa la damu. 

Ukiacha takwimu hizi, Kidunia magonjwa ya saratani, kisukari, matatizo ya kupumua na maradhi ya moyo  husababisha vifo vya watu milioni14 kwa mwaka ikiwa ni asilimia 71 ya  vifo vyote duniani. Idadi hiyo inajumuisha watu milioni 15 ambao hupoteza maisha mapema kati ya umri wa miaka 30 na 70 kutokana na magonjwa sugu yasiyo ya kuambukiza (WHO, 2018).

Kutokana na ukubwa wa tatizo hili Afisa Habari Mkoa wa Mtwara, Evaristy Masuha akishirikiana na Afisa Lishe Mkoa, Herieth Joseph Kipuyo watakuwa wakikuletea mwendelezo wa makala mbalimbali zinazoelezea njia za kujikinga na maradhi haya sambamba na ulaji unaoshauriwa kwa mtu aliye athirika na magonjwa tajwa. Makala hizi zitakuwa zikirushwa kila jumamosi kwenye makundi mbalimblai ya kijamii, tovuti ya Mkoa wa Mtwara www.mtwara.go.tz, mtwarars.blogspot.com, facebook page ya Mtwarars magazeti pamoja na vyombo mbalimbali vya habari.

MTINDO BORA WA MAISHA:

Mtindo bora wa maisha ni ule unaozingatia ulaji unaofaa, kuepuka matumizi ya pombe, kuepuka uvutaji wa sigara na bidhaa zinazotokana na tumbaku, kuepuka msongo wa mawazo na kufanya mazoezi ya mwili.

1.  ULAJI UNAOFAA:

Epuka vyakula na vinywaji vyenye sukari kwa wingi. Pendelea kutumia matunda au juisi halisi ya matunda na mbogamboga kwa wingi. Vyakula vyenye sukari kwa wingi husababisha uzito mkubwa wa mwili ambao ni miongoni mwa sababu za magonjwa tajwa hapo juu.

Epuka vyakula vyenye wingi wa mafuta. Tumia mafuta kidogo wakati wa kupika na pendelea zaidi mapishi yasiyotumia mafuta mengi kama kuoka, kuchemsha, kuchoma, mvuke, kutokosa n.k. Halikadhalika epuka vyakula vyenye lehemu (cholesterol) kwa wingi kama nyama nyekundu ya nguruwe, ng'ombe, mbuzi n.k. Endapo itatumika mtu mmoja asizidishe nusu kilo kwa wiki. Pendelea zaidi samaki,  nyama ya kuku na vyakula jamii ya kunde (nyama ya kuku ondoa ngozi). Tumia mafuta ya asili ya mimea mfano karanga, korosho, alizeti, ufuta, nazi  n.k.

Epuka vyakula vilivyopita muda wa matumizi au vyakula vilivyoharibika/kuoza mfano mahindi, karanga n.k. kwani huwa na sumu kuvu ambayo huwezakusababisha saratani ya ini.

Epuka matumizi ya chumvi kwa wingi. Matumizi ya chumvi kwa mtu mmoja kwa siku ni gramu 5 (kijiko kidogo cha chai). Chumvi ikizidi huweza kusababisha tatizo la shinikizo kubwa la damu na baadhi ya saratani kama ya utumbo. Tumia viungo kuongeza ladha ya chakula badala ya kutumia chumvi kupita kiasi. Viuongo hivyo ni kama vitunguu saumu, tangawizi n.k.

Kula mbogamboga na matunda kwa wingi punguza wanga na protini

Epuka unene uliozidi/uliokithiri

Kunywa maji ya kutosha: Maji hayahesabiwi kama kundi la chakula lakini yana umuhimu mkubwa sana mwilini. Inapaswa kunywa maji safi na salama ya kutosha angalau glasi nane kwa siku au lita moja na nusu. Unaweza kuongeza maji mwilini kwa kunywa supu, madafu, togwa na juisi halisi za matunda mbalimbali. 

EPUKA MATUMIZI YA POMBE:

Pombe husababisha ongezeko la uzito mkubwa wa mwili linalohusishwa na magonjwa sugu yasiyo ya kuambukizwa. Kwa upande mwingine pombe hupunguza uwezekano wa ini kufanya kazi vizuri na hivyo kuathiri uwekaji wa akiba ya vitamini na madini mwilini.  Aidha, pombe inaongeza sana uwezekano wa kupata saratani ya koo, koromeo, mdomo, matiti n.k. 

(Gm 1 ya pombe ni sawa na kalori 7 hivyo bia moja ni sawa na kalori 840 ambapo ni sawa na mkate mdogo wa silesi).

EPUKA MATUMIZI YA SIGARA NA BIDHAA NYINGINE ZA TUMBAKU:  Sumu aina ya nikotini iliyopo katika sigara, huharibu ngozi ya ndani ya mishipa ya damu hivyo huongeza uwezekano wa lehemu (cholesterol) kujikusanya kwenye mishipa ya damu zilizoathiriwa na kusababisha magonjwa ya moyo. Nikotini pia huweza kusababisha mishipa ya damu kuziba au kuwa myembamba na hivyo kuzuia damu kupita inavyotakiwa. Halikadhalika sigara husababisha saratani ya mapafu, kinywa na koo.

 FANYA MAZOEZI YA MWILI :

Ni muhimu kwa binadamu wote, mtoto, mtu mzima mgonjwa au mwenye afya, mnene au mwembamba kufanya mazoezi kwani husaidia mifumo mbalimbali ya mwili kufanya kazi kwa ufanisi. Mazoezi huzuia ongezeko la uzito mkubwa wa mwili, hupunguza uwezekano wa kupata saratani, magonjwa ya moyo na shinikizo kubwa la damu. Fanya mazoezi ya mwili angalau dakika 30 kila siku na kutokwa jasho. Dumisha mazoezi ya mwili kwa kufanya shughuli mbalimbali za nyumbani, kutembea kwa miguu badala ya kutumia usafiri wakati wote, kupanda gorofa kwa ngazi badala ya kutumia lift n.k.

 EPUKA MSONGO WA MAWAZO:

KUMBUKA: unene uliozidi au kithiri ni miongoni mwa sababu inayochangia magonjwa ya kisukari, magonjwa ya moyo na shinikizo kubwa la damu. Wasiliana na wataalamu ili uweze kujua uzito unao takiwa kuwa nao kulingana na urefu wako

Tahadhari: Mama mjamzito haruhusiwi kupunguza uzito hadi atimize miezi sita (6) baada ya kujifungua.

Usikose makala ijayo ambayo itazungumzia ulaji kwa mgonjwa wa kisukari

Unaweza kupata ushauri au maelezo ya ziada kwa kupiga simu namba 0766269887/0658137610 - Ushauri bure

Tuko Tayari kutatua changamoto za wananchi. - Jaji Mkuu Tanzania

Mkuu wa Mkoa wa Mtwara Mhe. Gelasius Byakanwa akizungumza na mgeni wake Jaji Mkuu wa Tanzania Profesa Ibrahim Hamis Juma alipomtembelea ofisini kwake leo Februali 28, 2019.

Jaji Mkuu amemhakikishia Mhe. Mkuu wa Mkoa kuwa Mhimili wa mahakama umejipanga kuhakikisha  unatatua changamoto zote zinazowakabili wananchi katika kupata huduma bora za mahakama.

Kila mtanzania kutibiwa kwa BIMA ya Afya 2019

Wizara ya Afya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto imejipanga kutekeleza agizo la Mhe Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania la kuhakikisha kila mtanzania anapata Bima ya afya. Bima hiyo ambayo itapatikana kwa bei nafuu itamuwezesha kila mtanzania kupata matibabu kwa kutumia kitambulisho chake badala ya sasa ambapo watanzania Wengi wanapata huduma ya afya kwa malipo ya fedha taslimu.

Akizungumza jana wakati wa ziara yake ya siku mbili mkoani Mtwara. Naibu Waziri wa Afya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto Mheshimiwa Dkt. Faustin Ndugulile amesema wizara imejipanga kuhakikisha changamoto hiyo inaisha mwaka 2019 na kwamba kila mtanzania atafikiwa.

Mheshimiwa Ngugulile ambaye kitaaluma ni Daktari wa amekili kuwepo malalamiko ya wananchi kuhusu kumudu gharama za huduma za afya na kusisitiza kwamba suluhisho ni kuwa na Bima ya afya

“Tumeboresha huduma hivyo kuna huduma zingine za kibingwa ambazo gharama yake ni kubwa. ndiyo maana tunapambana kuhakikisha kila mtanzania anakwua na Bima ya afya. Amesema Mhe. Ndugulile”

Amesisitiza watumishi wa afya kuhakikisha wanawahudumia wananchi katika maadili ya kazi yao na kusogeza Huduma karibu na wananchi.

“Mfano mzuri ni Bwana Said Akili ambaye ametoka Nanyamba kuja kupata kadi yake hapa Mtwara. Bima inabidi wajipange kuwafuata wananchi huko huko kwenye maeneo yao kama ambavyo wamekuwa wakiwafuata kwenda kuwahamaisha. Kama mmewafuata kuwahamasisha kwa nini msiwafuatae kuwapa kadi zao? wafuateni muwape kwenye mikutano ya hadhara ili kuhamasisha wengine”.

Naye Saidi Akili ambaye alikabidhiwa kadi yake ya Ushirika afya    ameshukuru serikali kwa kuweka utaratibu huo na kuwataka wananchi wengine kuchangamkia fursa.

“wakulima wengi wa korosho tunalima kwa kutumia jembe la mkono na panga. mapato yetu ni kidogo na yanapatikana kwa kipindi maalumu. Bahati mbaya homa haichagui siku hivyo ni vema kuwa na kadi kama hii ili uwe tayari muda wowote”. Amesema said.

Tangu serikali ya awamu ya Tano IIngie madarakani imekuwa ikifanya maboesho mengi katika huduma za Afya ikiwempo kuongeza bajeti katika hudma hiyo, kujenga miundombinu ya afya pamoja na kusambaza vifaa tiba na watumishi sehemu mbalimbali nchini.

Kila mtanzania kupata BIMA ya Afya

Mpango wa serikali ya awamu ya tano ni kuhakikisha kila mtanzania anapata Bima ya afya ambayo itamuwzesha kupata huduma ya matibabu wakati wowote. Ili kufanikisha agizo hilo lililotolewa na Mhe Rais kwa Wizara ya Afya, Wizara imejipanga kuhakikisha mwaka 2019 inawafikia watanzania wote.

hayo yamesemwa jana Februali 26, 2019 na Naibu waziri wa Afya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto Mhe. Faustin Ndugulile  wakati akiwa katika ziara yake ya kikazi mjini Mtwara.

Picha ya pamoja ya wafanyakazi wa NHIF mjini Mtwara na Naibu Waziri Mhe. Faustin Ndugulile

“Kubwa ambalo serikali tumepanga kulifanya mwaka huu ni kuhakikisha kila mtanzania anapata Bima ya Afya. Hili  ni agizo la Mheshimiwa Rais kuhakikisha kila mtanzania hahangaiki na huduma ya afya na badala yake atembee na kitambulisho kinachomuwezesha kupata huduma hiyo.”  Amesema Mhe. Ndugulile.

Amesema hadi sasa serikali imeendelea na maboresho katika huduma mbamimbali za Bima ikiwemo CHF iliyoboreshwa inayomuwezesha mwanachama kupata huduma ya afya kwenye vituo mbalimbali tofauti na ile ya awali ambayo ilikuwa ikimuwezesha mwanachama kupata huduma kwenye kituo kimoja tu.

Pia huduma ya Ushirika Afya ambayo inalenga kuwafikia wakulima walioko katika vyama vya ushirika vya mazao mbalimbali. Mheshimiwa Naibu Waziri amempongeza ndugu Said Akili, mkulima wa korosho kutoka kijiji cha Nyundo katika chama cha Msingi Nyundo B kwa kutambua umuhimu wa Ushirika Bima na kujiunga. Aidha amesema Ushirika Bima inapatikana kwa shilingi 76,800 kwa mwaka na inamuwezesha mwanachama kupata huduma ya afya kwenye vituo zaidi ya elfu sita nchi nzima.

Naibu Waziri wa Afya Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wazee na Watoto Mhe. Faustin Ndugulile akimkabidhi Said Akili mwanachama wa chama cha Msingi Nyundo B, kijiji cha Nyundo, Halmashauri ya Wilya ya Nanyamba kadi ya uanachama wa Bima  ya Afya (Ushirika Afya) mara alipotembelea katika Ofisi za Bima ya Afya (NHIF) mjini Mtwara jana Februali 26, 2019.

 Amesema hizi huduma zimesaidia kwa kiasi kikubwa kupunguza changamoto za huduma za afya. Kinachotakiwa sasa ni kuhamasiha wananchi kujiunga na bima hizi kwani zitasaidia kwa kiasi kikubwa kuondokana na changamoto hizi.

Kwa upande wake Said Akili amewataka wakulima wenzake kuchangamukia huduma hiyo kwani changamoto za wakulima ni ninyingi.

“Wakulima wengi tunatumia jembe la mkono na Panga na tunakuwa na fedha kipindi cha miezi ya mauzo. Baada ya hapo wengi tunakuwa hatuna fedha. Bahati mbaya ugonjwa hauchaguai muda hivyo ukiwa na kadi ya Bima itasaidia kupata huduma ya afya bila wasiwasi”. Amesema Said.

Naibu Waziri Mhe. Faustine Ndugulile akikagua taarifa mbalimbali za huduma ya afya mara alipotembelea Hiospitali ya Rufaa ya Mkoa Ligula Februali 26, 2019.

Mhe. Ndugulile amekuwa na zira ya siku mbili mkoani hapa ambapo ametembelea maeneo mbalimblai ikiwemo Hospitali ya Rufaa ya Mkoa Ligula, Hospitali ya Kanda ya Kusini inayojengwa mjini Mtwara, Ofisi za Bandari Mtwara pamoja na ofisi za Bima ya Afya Mtwara.